దివ్యాంగ విద్యార్థుల కోసం జాతీయ స్కాలర్‌షిప్ పథకాలు

    వికలాంగుల హక్కుల చట్టం, 2016లోని సెక్షన్ 31 (1) & (2) ప్రకారం, ఆరు నుంచి పద్దెనిమిది సంవత్సరాల మధ్య వయస్సు గల ప్రతి బిడ్డకు తన ఇరుగుపొరుగు పాఠశాలలో లేదా ప్రత్యేక పాఠశాలలో ఉచితంగా విద్యనందించే హక్కు ఉంటుంది మరియు తగిన ప్రభుత్వం మరియు స్థానిక అధికారులు అతను పద్దెనిమిదేళ్లు వచ్చే వరకు వారికి తగిన వాతావరణంలో ఉచిత విద్యను పొందేలా చూడాలి. ఈ ఆదేశాన్ని అనుసరించి నేషనల్ స్కాలర్‌షిప్ పోర్టల్ అనే వెబ్సైట్ విద్యార్థుల దరఖాస్తు, దరఖాస్తు రసీదు, ప్రాసెసింగ్, మంజూరు మరియు విద్యార్థులకు వివిధ స్కాలర్‌షిప్‌ల పంపిణీ నుండి వివిధ సేవలను అందిస్తుంది. RPwD చట్టం- 2016 లోని సెక్షన్ 17 (h) బెంచ్‌మార్క్ దివ్యాంగ విద్యార్థులకు తగిన సందర్భాలలో స్కాలర్‌షిప్‌లను అందించడం కొరకు భారత ప్రభుత్వ వికలాంగుల సాధికారత శాఖ, ఈ క్రింది ఆరు అంశాలతో “దివ్యాంగ విద్యార్థుల కోసం స్కాలర్‌షిప్‌ల పథకం” అమలు చేస్తోంది:

i. ప్రీ-మెట్రిక్ స్కాలర్‌షిప్ (9 మరియు X తరగతులకు)

ii. పోస్ట్-మెట్రిక్ స్కాలర్‌షిప్ (11వ తరగతి నుండి పోస్ట్-గ్రాడ్యుయేట్ వరకు డిగ్రీ/డిప్లొమా)

iii. అత్యుత్తమ తరగతి విద్య (గ్రాడ్యుయేట్ మరియు పోస్ట్-గ్రాడ్యుయేట్ డిగ్రీ/డిప్లొమా ప్రకటిత విద్యా సంస్థలలో)

iv. నేషనల్ ఓవర్సీస్ స్కాలర్‌షిప్ (విదేశాలలోని సంస్థలు/కళాశాలలు/విశ్వవిద్యాలయాలలో మాస్టర్స్ డిగ్రీ/పిహెచ్‌డి కోసం)

v. నేషనల్ ఫెలోషిప్ (భారతీయ విశ్వవిద్యాలయాలలో ఎం. ఫిల్ మరియు పిహెచ్‌డి కోసం)

vi. ఉచిత కోచింగ్ (గ్రూప్ ఎ, బి మరియు సి పోస్టులకు నియామక పరీక్షలు మరియు వివిధ సాంకేతిక మరియు ప్రొఫెషనల్ కోర్సులలో ప్రవేశానికి ప్రవేశ పరీక్షల కోసం).

• ఈ ఆరు స్కాలర్‌షిప్ పథకాలు ప్రత్యేక బడ్జెట్‌తో స్టాండ్-అలోన్ పథకాలుగా 2017-18 వరకు అమలు చేయబడ్డాయి. వికలాంగ విద్యార్థుల కోసం నేషనల్ ఫెలోషిప్ ఏప్రిల్ 1, 2012 నుండి అమలులో ఉంది. వికలాంగ విద్యార్థుల కోసం ప్రీ-మెట్రిక్, పోస్ట్-మెట్రిక్ మరియు నేషనల్ ఓవర్సీస్ స్కాలర్‌షిప్ పథకాలు ఏప్రిల్ 1, 2014న ప్రారంభించబడ్డాయి. టాప్ క్లాస్ ఎడ్యుకేషన్ స్కాలర్‌షిప్ పథకం 1 ఏప్రిల్ 2015న ప్రారంభించబడింది మరియు ఏప్రిల్ 1, 2015న విద్యార్థుల కోసం ఉచిత  శిక్షణా పథకం ప్రారంభించబడింది.
• ఏప్రిల్ 1, 2018 నుండి మొత్తం ఆరు స్కాలర్‌షిప్ పథకాలు, అంటే ప్రీ-మెట్రిక్, పోస్ట్-మెట్రిక్, టాప్ క్లాస్ ఎడ్యుకేషన్, నేషనల్ ఫెలోషిప్, నేషనల్ ఓవర్సీస్ స్కాలర్‌షిప్ మరియు ఉచిత కోచింగ్ 'వికలాంగ విద్యార్థులకు స్కాలర్‌షిప్‌లు' పేరుతో అంబ్రెల్లా స్కీమ్‌లో విలీనం చేయబడ్డాయి. 
• బడ్జెట్ కేటాయింపుల యొక్క డిమాండ్-సప్లయ్ అసమతుల్యత మరియు అమలు ప్రక్రియను క్రమబద్ధీకరించడం కొరకు అంబ్రెల్లా స్కీమ్‌లో, ఒక సెగ్మెంట్‌లో మిగులు నిధి అందుబాటులో ఉంటే, ఆ మిగులు నిధిని మరో విభాగంలో వినియోగించుకోవచ్చు.
• వికలాంగ విద్యార్థులు చదువును కొనసాగించడంలో మరియు గౌరవంగా జీవించడంలో శారీరకంగా, ఆర్థికంగా మరియు మానసికంగా అనేక అడ్డంకులను ఎదుర్కొంటున్నందున, వారు సంపాదించడానికి జీవనోపాధిని మరియు సమాజంలో గౌరవప్రదమైన స్థానాన్ని కనుగొనడానికి వారికి మరింత చదువును అందించడం అంబ్రెల్లా స్కాలర్‌షిప్ పథకం యొక్క ప్రధాన లక్ష్యం.

అర్హత యొక్క సాధారణ నిబంధనలు

i. స్కాలర్‌షిప్‌లు భారతీయ పౌరులకు మాత్రమే అందుబాటులో ఉంటాయి.

ii. స్కాలర్‌షిప్‌ల యొక్క అన్ని భాగాలు బెంచ్‌మార్క్ వైకల్యం అంటే 40% లేదా అంతకంటే ఎక్కువ వైకల్యం ఉన్న విద్యార్థులకు అందుబాటులో ఉంటాయి. 2016 నాటి 'వికలాంగుల హక్కుల చట్టం'లో నిర్వచించిన విధంగా ఇంకా దరఖాస్తుదారులు ఈ క్రింది వాటిని కలిగి ఉండాలి:

a. సమర్థ అధికారం జారీ చేసిన చెల్లుబాటు అయ్యే వైకల్య ధృవీకరణ పత్రం

b. ఆధార్ ఆధారిత బయోమెట్రిక్ ప్రామాణీకరణ.

iii. UDID/UDID నమోదు.

iv. ఒకే తల్లిదండ్రుల వైకల్యం ఉన్న ఇద్దరు కంటే ఎక్కువ మంది పిల్లలు ఈ పథకం యొక్క ప్రయోజనాలను పొందేందుకు అర్హులు కారు. రెండవ బిడ్డ కవలలు అయితే, పథకాల కింద స్కాలర్‌షిప్ కవలలకు అనుమతించబడుతుంది.

v. ఏదైనా తరగతిలో చదువుకోవడానికి స్కాలర్‌షిప్ ఒక సంవత్సరం మాత్రమే అందుబాటులో ఉంటుంది. ఒక విద్యార్థి ఒక తరగతిని పునరావృతం చేయాల్సి వస్తే, ఆమె/అతను ఆ తరగతికి రెండవ (లేదా తదుపరి) సంవత్సరం స్కాలర్‌షిప్ పొందలేరు.

vi. ఈ పథకం కింద స్కాలర్‌షిప్ హోల్డర్ ఏ ఇతర స్కాలర్‌షిప్ పొందలేరు. ఈ పథకం కింద విద్యార్థులు ఏదైనా ఇతర స్కాలర్‌షిప్/స్టైపెండ్‌ను అంగీకరించిన తేదీ నుండి వారికి ఎటువంటి స్కాలర్‌షిప్ చెల్లించబడదు.

గమనిక: ఈ పథకం కింద M.Phil కోర్సులు వాటికి పరిమితం చేయబడతాయి. ఎప్పటికప్పుడు UGC చేత అనుమతించబడుతుంది. UGC M.Phil ప్రోగ్రాముని NEP 2020 ప్రకారం నిలిపివేసింది. జనవరి 30, 2024 నాటి పబ్లిక్ నోటీసు ద్వారా, విద్యార్థులను క్లినికల్ సైకాలజీలో M.Phil మరియు M.Phil ను HEI లు 2025-26 అకాడెమిక్ సెషన్ వరకు HEIS ద్వారా మాత్రమే అనుమతించవచ్చు మరియు UGC చేత M.PHIL కోర్సులకు సంబంధించిన నిర్ణయం NFPWDకి వర్తిస్తుంది.

స్కాలర్‌షిప్ పథకాల లక్షణాలు

వ.సంఖ్య	పథకం	తరగతులు/కోర్సులకు అనుమతించదగినవి	స్లాట్లు*	తల్లిదండ్రుల ఆదాయం (సంవత్సరానికి) పరిమితి	మహిళా అభ్యర్థులకు స్లాట్ల రిజర్వేషన్ **
1	ప్రీ-మెట్రిక్	IX మరియు X	25,000 (పునరుద్ధరణ కేసులు సహా)	రూ. 2.5 లక్షలు	50%
2	పోస్ట్ మెట్రిక్	XI, XII, పోస్ట్ మెట్రిక్యులేషన్ డిప్లొమా/సర్టిఫికెట్లు, భారతదేశంలో బ్యాచిలర్ డిగ్రీ లేదా డిప్లొమా, మాస్టర్స్ డిగ్రీ/ఏదైనా యూనివర్సిటీ నుండి డిప్లొమా UGC/AICTE ద్వారా గుర్తింపు పొందింది.	17,000 (పునరుద్ధరణ కేసులు సహా)	రూ. 2.5 లక్షలు	50%
3	ఉన్నత స్థాయి విద్య	DEPwD నోటిఫై చేసిన సంస్థలలో గ్రాడ్యుయేట్ మరియు పోస్ట్ గ్రాడ్యుయేట్ డిగ్రీ/డిప్లొమా	300 (పునరుద్ధరణ కేసులు సహా)	రూ. 8 లక్షలు	50%
4	జాతీయ విదేశీ	విదేశీ విశ్వవిద్యాలయాలు / సంస్థలలో మాస్టర్స్ డిగ్రీ మరియు పీహెచ్‌డీ	20+ కొనసాగుతున్న కేసులు	రూ. 8 లక్షలు	30%
5	నేషనల్ ఫెలోషిప్	భారతీయ విశ్వవిద్యాలయాలలో ఎం. ఫిల్. / పీహెచ్‌డీ	200+ కొనసాగుతున్న కేసులు	ఆదాయ పరిమితి లేదు	-
6	ఉచిత కోచింగ్	ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలకు పోటీ పరీక్షలకు మరియు ప్రొఫెషనల్ మరియు టెక్నికల్ కోర్సులకు ప్రవేశ పరీక్షలకు కోచింగ్	1000	రూ. 8 లక్షలు	30%

* ప్రీ-మెట్రిక్, పోస్ట్-మెట్రిక్ మరియు టాప్ క్లాస్ పథకాల స్లాట్‌లలో కొత్తవి మరియు పునరుద్ధరణ కేసులు ఉంటాయి. మిగిలిపోయిన స్లాట్‌లకు అన్ని పునరుద్ధరణ కేసులను ప్రాసెస్ చేసిన తర్వాత మాత్రమే తాజా కేసులు పరిగణించబడతాయి. అందువల్ల, అర్హత ప్రమాణాలను నెరవేర్చడం వల్ల సంవత్సరంలో నిర్ణీత సంఖ్యలో స్లాట్‌ల కారణంగా స్కాలర్‌షిప్ మంజూరుకు అర్హత ఉండదు. అంతేకాకుండా, పైన పేర్కొన్న పథకంలో తగినంత సంఖ్యలో దరఖాస్తులు అందుబాటులో లేనట్లయితే, ఆమోదించబడిన ఆర్థిక వ్యయం మరియు కార్యదర్శి, DEPwD ఆమోదానికి లోబడి, ప్రీమెట్రిక్, పోస్ట్-మెట్రిక్ మరియు టాప్ క్లాస్ పథకాలలో స్లాట్‌లను పరస్పరం మార్చుకోవచ్చు.

** పథకం యొక్క నిబంధనలు మరియు షరతుల ప్రకారం తగినంత సంఖ్యలో మహిళా అభ్యర్థులు అందుబాటులో లేనట్లయితే లేదా అర్హులు కాకపోతే, తగిన పురుష అభ్యర్థులను ఎంపిక చేయడం ద్వారా ఉపయోగించని స్లాట్‌లను ఉపయోగించుకుంటారు.

గమనిక 1: ఎయిర్‌క్రాఫ్ట్ మెయింటెనెన్స్ ఇంజనీర్ కోర్సులు మరియు ప్రైవేట్ పైలట్ లైసెన్స్ కోర్సులు, షిప్ డఫెరిన్ (ఇప్పుడు రాజేంద్ర)లో శిక్షణా కోర్సులు, డెహ్రాడూన్‌లోని మిలిటరీ కాలేజీలో శిక్షణా కోర్సులు, అఖిల భారత మరియు రాష్ట్ర స్థాయిల ప్రీ-ఎగ్జామినేషన్ శిక్షణా కేంద్రాలలో కోర్సులు వంటి శిక్షణా కోర్సులకు పోస్ట్-మెట్రిక్ స్కాలర్‌షిప్‌లు ఇవ్వబడవు.

గమనిక 2: స్వయం ఉపాధి పొందుతున్న తల్లిదండ్రులు/సంరక్షకుల ఆదాయ ప్రకటన సంబంధిత రాష్ట్రాలు/కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలచే అధికారం పొందిన రెవెన్యూ అధికారులు జారీ చేసిన సర్టిఫికేట్ రూపంలో ఉండాలి. ఉద్యోగస్థులైన తల్లిదండ్రులు/సంరక్షకులు ఏదైనా ఇతర అదనపు ఆదాయ వనరు కోసం సంబంధిత రెవెన్యూ అధికారి నుండి ఏకీకృత ధృవీకరణ పత్రాన్ని పొందాలి.

2015-16 నుండి 2023-24 వరకు స్కాలర్‌షిప్ పథకాలకు సంబంధించి విడుదల చేసిన నిధులు మరియు లబ్ధిదారుల సంఖ్య ఈ క్రింది విధంగా ఉంది:-

• పూర్తి సమాచారము కొరకు పథకం యొక్క మార్గదర్శకాలు క్లిక్ చేయండి.
• మీ అర్హతను తనిఖీ చేయుట కొరకు https://scholarships.gov.in/scholarshipEligibility/.

వెబ్సైటు             : https://scholarships.gov.in/

హెల్ప్ డెస్క్    :    

 helpdesk@nsp.gov.in

 0120 - 6619540 (ప్రభుత్వ సెలవు దినాలు తప్ప, అన్ని రోజుల్లో ఉదయం 8:00 నుండి రాత్రి 8:00 వరకు)